In this small lesson we are going to learn how to use a Gujarati dictionary. We have learned all the letters and clusters in previous lessons. The Gujarati dictionary uses following order of letters. First all the vowel signs:
અ, આ, ઇ, ઈ, ઉ, ઊ, ઋ, એ, ઐ, ઓ, ઔ
Any nasal vowel will follow the original vowel. For example,
અ, અં, આ, આં, ઇ,ઇં, ઇ, ઈં, ઉ, ઉં, ઊ, ઊં, એ, એં, ઐ, ઐઁ, ઓ, ઓ, ઓઁ
The vowels ઋ and ઔ do not have nasal variant.
Vowels are followed by consonants in the following order:
ક, *ક્ષ, ખ, ગ, ઘ, ચ, છ, જ, *જ્ઞ, ઝ, ટ, ઠ, ડ, ઢ, ણ, ત, *ત્ર, થ, દ, ધ, ન, પ, ફ, બ, ભ, મ, ય, ર, લ, વ, શ, *શ્ર, ષ, સ, હ, ળ
The word for this order in Gujarati is કક્કો. Thus when someone says, “કક્કા મુજબ” It means as per the dictionary order. Let us take some examples:
અક્કલ, અક્ષર, અખંડ, અગમ, અઘડ
These words will appear in the dictionary in this order. Dictionary starts with અ-words and ends in હ-words. Although the last letter is ળ no word begins with that letter. All the above words begin with letter અ. The second letter is ક, followed by a clusters like ક્ષ and then by ખ,ગ, and ઘ.
In this manner if we take one basic consonant like ક, the combination with vowels will be ordered as under:
ક, કં, કા, કાં, કિ, કિં, કી, કીં, કુ, કું, કૂ, કૂં, કૃ, કે, કૈ, કો, કૌ.
કકડો, કંકુ, કારણ, કાંદો, કિરણ, કિંમત, કીચડ, કુટુંબ, કુંડ, કૂકડો, કૂંડી, કૃપા, કેટલું, કેંદ્ર, કૈલાસ, કોઈ, કૌવત.
And with possible consonants will be as under:
ક્યારે, ક્રમ, ક્લેશ, ક્વચિત, ક્ષણ.
This order will be followed for all letters. Looking for word in the dictionary will some practice. You can take up the following tasks:
i) Arranging given words in dictionary order.
ii) Finding words from the dictionary and write meaning.
(*ક્ષ (ક-ષ). જ્ઞ (જ-ન), શ્ર(શ-ર), ત્ર(ત-ર) are special consonant characters. In the list of consonants they have been shown in their dictionary order.)

1. Arranging in dictionary order:
Random order: મનન, માગ, માન, મગર, મન, મદદ
Dictionary order: મગર, મદદ, મન, મનન, માગ, માન
Random order: વતન, વન, વાદ, વજન, વાત, વખત
Dictionary order: વખત, વજન, વતન, વન, વાત, વાદ
1.a) Arrange the randomly ordered following words in dictionary order.
Random order: તરસ, તાર, તાવ, તારો, તરત, તળાવ
Dictionary order:
Random order: કાકા, કાકડી, કાગડો, કાળું, કમર, કર્મ
Dictionary order:
Random order: ગામ, ગરમ, ગાયન, ગરીબ, ગોળી
Dictionary order:
Random order: સરસ, સારું, સાદું, સમજવું, સામે, સખી, સળી
Dictionary order:
Random order: લીમડો, વીજળી, સાડી, આવવું, હાથ, હસવું, જોવું
Dictionary order:
Random order: સાંકળ, આંગળી, અંગૂઠો, નીકળવું, બોલાવવું, શાંતિ, માંદગી, પાથરવું, શાક, ભાવવું, કાગળ, ઘોડો
Dictionary order:
Random order: સંગીત, ધુમ્મસ, ઠંડી, બપોર, ગરમી, ખાટલો, ઓરડો, ભજિયું, ઉત્સાહ, ભાગ્ય, લગ્ન, સમસ્યા
Dictionary order:

2. We shall undertake such kind of exercises in coming lessons as well. However, it will help you if you use dictionary often. Actual dictionary entries are given hereunder:
For noun:
કલા, f. small part or portion; digit of the moon; {math.} division of time(variously computed); sixtieth part of a degree (of an angle); device, trick; craft, art; fine art. કલાકાર, m. artist (poet, painter, sculptor etc.) કલાકૌશલ્ય, n. proficiency in art, in arts and crafts.
The entry shows also compound words derived from the main word. The small italics f,m.n. show the gender of the noun. You may have to refer the dictionary to know the gender of noun.
Entry for verb will give the verb in infinitive form and is further subcategorized into transitive (v.t.) and intransitive (v.i.). If a word has two or more meanings, the separate entry for every meaning is given. For Example,
ગળવું, v.t. swallow; filter, purify; ગળી જવું, swallow, gulp down the throat; hold patience.
ગળવું, v.i. ooze; melt;, dissolve; become soft, ripen; get stuck (in mud); grow thin or lean; waste asway,
The entry for declinable Adjective is given in neuter gender. This adjective will change its gender-number as per the noun it is attached to. The indeclinable adjective will not show gender-number.
નાગું, a. bare, unclad, naked;, undecorated, unadorned; shameless; cunning, roguish. નાગુંપૂગું, a. quite naked or bare.
નાજુક, a. delicate, tender; elegant, nice, subtle, fine; weak, feeble; નાજુકાઈ, f. delicacy.
The entry for Adverb will show a short form,’ adv.’.
મેતે, adv. by oneself.
These entries are taken from ગુજરાતી-અંગ્રેજી કોશ, Gujarati-English Dictionary, by P.G.Deshpande, published by University Granth Nirman Board, Gujarat Rajya, Ahmedabad.
Universal English-Gujarati Dictionary by P.G.Deshpande, published by Oxford Uni. Press, Bombay is also available.
You can also avail an on line dictionary:

Answes to exercise no. 1.a)
Random order: તરસ, તાર, તાવ, તારો, તરત, તળાવ
Dictionary order: તરત, તરસ, તળાવ, તાર, તાવ, તારો
Random order: કાકા, કાકડી, કાગડો, કાળું, કમર, કર્મ
Dictionary order: કમર, કાકડી, કાકા, કાગડો, કાળું, કર્મ
Random order: ગામ, ગરમ, ગાયન, ગરીબ, ગોળી
Dictionary order: ગરમ, ગરમી, ગરીબ, ગામ, ગોળી
Random order: સરસ, સારું, સાદું, સમજવું, સામે, સખી, સળી
Dictionary order: સખી, સમજવું, સરસ, સળી, સાદું, સામે, સારું
Random order: લીમડો, વીજળી, સાડી, આવવું, હાથ, હસવું, જોવું
Dictionary order: આવવું, જોવું, લીમડો, વીજળી, સાડી, હસવું, હાથ
Random order: સાંકળ, આંગળી, અંગૂઠો, નીકળવું, બોલાવવું, શાંતિ, માંદગી, પાથરવું, શાક, ભાવવું, કાગળ, ઘોડો
Dictionary order: અંગૂઠો, આંગળી, કાગળ, ઘોડો, નીકળવું, પાથરવું, બોલાવવું, ભાવવું, માંદગી, શાક, શાંતિ, સાંકળ
Random order: સંગીત, ધુમ્મસ, ઠંડી, બપોર, ગરમી, ખાટલો, ઓરડો, ભજિયું, ઉત્સાહ, ભાગ્ય, લગ્ન, સમસ્યા
Dictionary order: ઉત્સાહ, ઓરડો, ખાટલો, ગરમી, ઠંડી, ધુમ્મસ, બપોર, ભજિયું, ભાગ્ય, લગ્ન, સમસ્યા, સંગીત